Rileximi i komedisë “Prefekti” e autorit Besim Levonja në skenën e Teatrit Kombëtar u shoqërua me një lumë sharjesh dhe fyerjesh për aktorët dhe drejtuesit e teatrit. Duket se një pjesë e publikut është ndjerë i fyer, sesi një tekst propagandistik i periudhës së errët diktatoriale i serviret sërish pa asnjë filtër.
Qazim Mulleti dhe personazhet e tjerë në komedi janë personazhe reale, të vënë në lojë me qëllim të pastër denigrimi.
Atëherë pse u përzgjodh ky tekst për t’u lexuar? Pse duhet ende të persekutohet publikisht familja e Qazim Mulletit nga një institucion shtetëror? A nxit ende ndasi ky tekst?
Në profilin e Teatrit Kombëtar në Facebook, në shënjestër të komenteve negative u vunë artistët, ndërsa administrata e teatrit ka heshtur. Megjithëse një pjesë e aktorëve kanë bërë thjesht detyrën (ndoshta edhe pa dëshirë), përzgjedhja e tekstit është bërë nga drejtoria e teatrit.
Reagimet për leximin e komedisë “Prefekti”
Një pjesë e të pakënaqurve thonë se nëpërkëmbja e një familjeje të persekutuar nga regjimi komunist vazhdoi nga Teatri Kombetar. Të tjerë nënvizuan faktin se persekutimi i elitës ishte në devizën e diktaturës, duke vënë në pikëpyetje, se kë përfaqësojnë ata që e vazhdojnë ende sot këtë persekutim?
Minimumi që mund të thuhet është se Teatri Kombëtar nuk ka përfaqësuar publikun taksapagues në këtë rast.
Pasardhës të Qazim Mulletit kanë replikuar në media me drejtuesit e Teatrit Kombëtar. Një prej tyre, Besforta Mulleti, duke folur për Syri Tv tha se arsyetimi i Hervin Çulit dhe Arben Derhemit, që personazhi i tyre i Qazim Mulletit ishte i ndryshëm nga ai që kishte krijuar diktatura, nuk qëndronte.
“Para pak minutash replikova dhe në Facebook sepse dalloj disa tone të ashpra si nga ana e z.Derhemit dhe nga z.Çuli. Ne po bëjmë një kritikë në fund të fundit. Duke qënë se ato janë artistë ata duhet të jenë më të hapur se ne, përsa i përket kritikave për më tepër kur ato janë konstruktive. Tani ato kapën pas fjalësh, thonë: Pse thoni shfaqje? Kjo nuk është një shfaqje, kjo është një lexim i një vepre. Kjo është një risjellje në një format tjetër që përpiqet që ta sjell Qazim Mulletin dhe ta ilustrojë figurën e tij ashtu siç ai ishte në të vërtetë. Por nëse shohim sloganin e kësaj shfaqje dhe vetë sfondi, përzgjedhja e ngjyrave, fakti që aty qëndron autor Besim Levonja, mua nuk më ngjall ndonjë ndjesi tjetër, mua thjesht më rikujton ndjesinë e shfaqjes së komedisë ‘Prefekti’ si njëherë e një kohë” tha Besforta Mulleti për Syri Tv.
Ben Tafaj, i shoqatës “Tirana” e sheh rikthimin e “Prefekti”-t të Besim Levonjës në Teatrin Kombëtar si pjesë të padrejtësisë që vazhdon ndaj një pjese të qytetarëve të kryeqytetit.
“Pas 30 vitesh, tani u kujtuan të hedhin baltë, të ngrenë këtë humor të zi ndaj një personaliteti tiranas. Qazim Mulleti nuk është ai që shohim në estradë. Ka qenë një njeri me disa gjuhë të huaja, kishte mbaruar Zosimenë, mbaruar kolegjin e lartë ushtarak në Gallatasaraj. Ka qenë komandant i forcave vullnetare që dolën kundër kundër agresorit serb në 1920. Ka qenë prefekt io Dibrës dhe Kavajës në kohën e Nolit. është një figurë shumë e gjerë, duhet të hapen dosjet. Si mund të kalohet me këtë komedi? Aq më tepër që arti dhe letërsia kur veprojnë mirë, patjetër bëhen shëmbuj frymëzimi për komunitete, por aty ku fusin pyka nxisin grindjen dhe përçarjen, duke i nxjerrë tironsit frikacakë apo bashkëpuntorë të regjimit të huaj” tha Tafaj.
Një reagim e ka pasur edhe aktori që ka lexuar tekstin e Prefekti-t, Arben Derhemi në përgjigje të shumë komenteve negative në rrjetet sociale.
“Une e di qe ne sot jetojme ne boten e internetit dhe rrjetet sociale i kane dhene te drejte cdo “qenie intelektuhale” te sajoje e shpife c’i intereson dhe i vjen per shtat ,por nuk kuptoj ku i ka prekur keta tironcat e vertete ,leximi qe ne i beme vepres groteske “Prefekti”,ne nje kendveshtrim tjeter dhe per ta evidentuar si fig historike te madhe.Ju qe i bini tam tamit te patriotizmi ojf-ist meritoni vetem nje batute me te cilen mbyllet vepra………………….. “U ulen malet, u ngriten Halet”, është shprehur Derhemi.
Por rikthimi i në skenë i veprës së propagandës komuniste nuk është lënë pa komentuar edhe nga lideri historik i të djathtës, Sali Berisha. Gjatë takimit në Tropojë, Berisha ka akuzuar direkt kryeministrin Rama se po rikthen… të komunizmit.
“Vihet në Teatër për faqen e zezë të Edi Ramës, me porosi të tij “Prefekti, komedia. Por ajo komedi çdo emër, çdo personazh e ka njeri real dhe nëse lexoni një kryevepër të Fatbardha Saraçit, që është një apoteozë e vërtetë e qëndresës së gruas shqiptare, e jashtëzakonshme, unë lexoj dhe rilexoj tregimin e saj për bashkëvuajtëset në kampet e Tepelenës dhe kampet e tjera. Aty do lexoni terrorin që ndjente Reshiti, djali i Qazim Mulletit, fëmijë, i cili çdo të shtunë dëgjonte në radio komedinë terroriste Prefekti dhe emrin e tij, se si ai strukej, se si ai i ri tmerrohej dhe tani Edi Rama urdhëron vënien në skenë të një komedia që është terroriste në rrafshin psikologjik. Nuk e bën gjermani një gjë të tillë, nuk vendos një komedi të Hitlerit apo Geringut gjermani, por e bën Edi Rama” u shpreh Berisha.
Rikthimi i Prefektit si pasojë e keqmenaxhimit të Teatrit Kombëtar
Aktiviteti i Arturbinës kohët e fundit i përngjan rrugës që inauguroi Lefter Allan ë Bulqizë, që u bë virale në internet kur banorët hodhën ca kova betoni si dëshmi e humbjes së shpresës për asfaltin e premtuar.
Pasi dështoi në garantimin e një kalendari artistik duke anuluar të gjitha shfaqjet, drejtori i Teatrit Kombëtar Hervin Çuli e ka gjetur zgjidhjen në një calendar online të cilin po e prezanton në Facebook. Shfaqjet online janë një sfidë e fituar me sukses nga teatrot kombëtarë në Europë. Si formë komunikimi u përhap më shumë në kohën e pandemisë.
Në Shqipëri për fat të keq, Teatri Kombëtar e ka kuptuar kalendarin online si një platformë ritransmetimi të shfaqjeve të vjetra dhe të transmetuara qindra herë nga televizionet. Te vetmet premiera konsiderohen disa lexime tekstesh, ku shohim aktorët të ulur në një tavolinë duke lexuar një tekst dramaturgjik. Herë herë ka ndonje mizanskenim, që më shumë krijon konfuzion nëse e gjitha është lexim, shfaqje me lëvizje apo diçka tjetër.
Kjo e leximit është një histori tjetër. Nisi disa vite të shkuara për të nxitur dramaturgjinë shqipe. Tekstet më të mira, ato që ngjallnin interesin e publikut, komunitetit dhe kritikës do të ngjiteshin në skenë nga trupa e Teatrit Kombëtar.
Ideja synonte një lloj prezantimi të teksteve të reja, duke njohur vështirësitë që kalon dramaturgjia shqiptare. Aktiviteti u pagëzua me emrin skematik “Netët e dramës shqipe”. Me kalimin e kohës, dëshira për ritransmetime filloi të fitonte terren. Nuk po thirreshin më autorët për tekste të reja. Nuk po prezantoheshin më autorë të rinj. Nuk pati më stafe që bënin përzgjedhje të teksteve të rinj dhe për më tepër nuk kishte me kurator. Troç! Mori fund angazhimi për dramën shqipe.
Prandaj rifilluan nga ritransmetimet. Filluan të shfaqen tekste, të cilat ishin lexuar disa vite më parë në katin e dytë të ish-godinës së shembur të teatrit. Bashkë me godinën u shembën edhe “Netët e dramës shqipe” dhe administrata e teatrit preferoi të rikthejë rileximet.
Vallë në 4 vjet nuk është shkruar asnjë tekst i ri, që lexohen e rilexohen të njëjtat? Ç’ka është për çudi, po ndodh që lexohen e rilexohen edhe tekste të cilët më herët janë vënë në skenë nga trupa teatrore.
Për ta kuptuar më mirë se ku është katandisur menaxhimi i Teatrit Kombëtar, po i ndihmojmë me një shembull. Rileximi i teksteve është si t’i thuash një studenti të diplomuar për gjuhën shqipe: “Eja të bësh edhe njëherë alfabetin”.
Në qendër të sulmit në rrjetet sociale u vunë aktorët, por ata nuk janë përgjegjës për këtë që po ndodh. Në përgjegjësinë e tyre është cilësia e krijimit të figurës artistike dhe jo përzgjedhja e tekstit. Ritransmetimi i “Prefekti”-t ishte një vendim i drejtorisë së Teatrit, që ka shpërfillur çdo ndjeshmëri publike me përzgjedhjen e një komedie të një kohe që tashmë ka ikur.
Shkallmimi i përfaqësimit të publikes është shembja e dytë që po i bëhet Teatrit Kombëtar. Përpara se ngecja e orës të bëhet e pandreqshme, duhet me urgjencë një orëndreqës për orën e ngecur të Teatrit Kombëtar.
